Oftewel: ‘flexibiliteit en zekerheid’ binnen de ‘schijf van vijf’
Gestructureerde overgang van vermogen bij overlijden
Allereerst gaan wij in op een hardnekkig misverstand. Velen denken het, maar estate planning is beslist niet primair een fiscale aangelegenheid. Het is in de eerste plaats een proces dat is gericht op het gestructureerd regelen van de overgang van het vermogen naar (meestal) de volgende generatie.
Het stellen van de juiste vragen, is eigenlijk al het geven van de oplossing.
Hoe kan ik er voor zorgen:
- dat de langstlevende verzorgd achterblijft?
- als directeur-grootaandeelhouder dat er waarborgen zijn dat bij mijn (onverwachte) overlijden het (familie)bedrijf ongestoord door kan blijven draaien?
- dat de achterblijvende familieleden weten waar de belangrijke papieren liggen, welke notaris, accountant, belastingadviseur en bank op de hoogte zijn?
- dat hetgeen ik in mijn testament opneem ook uitgevoerd wordt?
- dat mijn vakantiehuis in Frankrijk op dezelfde wijze vererft als mijn overig vermogen?
- dat slechts één van mijn neven erft?
- Mag het testament al vóór de uitvaart geopend worden?
Het overlijden zelf luidt doorgaans voor de erven een emotioneel moeilijke periode in. Als dan de zaken niet goed geregeld blijken te zijn, komen de erfgenamen onder een nog grotere druk te staan. En hoe vaak komt het niet voor dat erfgenamen geen overeenstemming kunnen bereiken over de verdeling van de boedel? Niet zelden ontstaan er zelfs flinke ruzies. Hoe minder de erflater heeft geregeld, hoe meer potentiële geschilpunten er zijn. Zo kan de aanwijzing van een executeur met de juiste bevoegden veelal onenigheid en patstellingen voorkomen.
De eerste stap in het proces van de estate planning is het inventariseren van de gevolgen als de cliënt onmiddellijk zou overlijden. Het is dan allereerst noodzakelijk de omvang en samenstelling van het vermogen in kaart te brengen. Daarbij moet vervolgens worden gekeken naar, voor zover van toepassing, het huidige huwelijksgoederenregime en testament (indien aanwezig). Bij overlijden zonder testament vererft het vermogen volgens het wettelijk erfrecht. Levert dit het gewenste resultaat op?
Door het maken van een testament kan een andere vererving worden bereikt. Estate planning omvat het maken van keuzen en het nemen van de stappen die noodzakelijk zijn om een en ander te effectueren. Het belangrijkste is dat het vermogen na het overlijden een bestemming krijgt die overeenstemt met de wensen van de potentiële erflater. Daarbij moet rekening worden gehouden met de randvoorwaarden die door het erfrecht worden gesteld. Zo heeft men wellicht te maken met de legitieme portie van kinderen en de andere wettelijke rechten.
Estate planning is niet alleen wenselijk voor de ‘rich and famous’. Zo zal ook ‘Otto Normalverbraucher’ er verstandig aan doen zich af te vragen en, vervolgens te bepalen, wie de auto krijgt, de fotoalbums, het banktegoed en wie er voor de Labrador gaat zorgen. Bovendien is het de vraag of het wettelijk erfrecht, het erfrecht dat geldt indien een testament ontbreekt, in het bijzonder de wettelijke verdeling, fiscaal niet te kostbaar is.
Niet alleen fiscaal
Fiscale aspecten zijn belangrijk, maar mogen niet voorop worden geplaatst. Dat in de praktijk fiscale aspecten al snel de boventoon voeren, kan ons inziens als een vorm van beroepsdeformatie worden beschouwd. Al te vaak wordt ten onrechte verondersteld dat het de cliënt er alles aan is gelegen om, onder verwaarlozing van niet- fiscale aspecten, de schenk- en erfbelasting te minimaliseren. Heeft de cliënt de wensen omtrent de vererving van zijn nalatenschap voor ogen, pas dan is het zaak te onderzoeken welke fiscale marsroute moet worden bewandeld.
Naarmate het vermogen groter is of de financiële structuur complexer, is het belang van estate planning vanzelfsprekend groter. Denk in dit verband aan de grootaandeelhouder met z’n holding, aandelen-portefeuille, polissen en buitenlandse vakantiewoning. Is aan de bedrijfsopvolgingsfaciliteiten gedacht?
Grensoverschrijdende situaties geven aanleiding tot vraagstukken op het gebied van het internationaal privaatrecht. Welk huwelijks-goederenrecht is van toepassing? Welk erfrecht geldt? Doet zich internationale dubbele heffing van schenk- en erfbelasting voor?
‘De schijf van vijf’ en ‘flexibiliteit en zekerheid’
ScholsBurgerhartSchols ‘plant’ aan de hand van de door hen ontwikkelde ‘schijf van vijf’. Vinkt men de onderdelen op deze schijf af dan is het estate planningsadvies een feit.
De schijf kent de volgende civielrechtelijke en fiscale elementen:
- huwelijkse voorwaarden
- schenking
- erfrecht
- levensverzekering en pensioen
- internationaal
Binnen de diverse elementen bestaan verschillende estate planningstechnieken. Zo kan onder omstandigheden met de juiste huwelijkse voorwaarden het voor de erfbelasting te belasten vermogen gehalveerd worden. Ook kunnen schenkingsprogramma’s wonderen doen voor de heffing van erfbelasting. Om een voorbeeld te geven:
De erfbelasting is progressief. Het begint voor (kwalificerende) partners en kinderen bij 10% en loopt op tot 20%. Bij andere familieleden (niet-afstammelingen) en niet-verwanten loopt het tarief maar liefst op van 30% tot 40%. De wetgever ziet schenkingen als het ware als een voorschot op de erfenis. Vandaar dat ook schenkingen aan heffing zijn onderworpen. Het tarief van de schenkbelasting is identiek aan dat van de erfbelasting. Als het volledige vermogen zou overgaan naar aanleiding van het overlijden, zonder dat tijdens het leven schenkingen zijn gedaan, zal door de erfgenamen een relatief hoog bedrag aan erfbelasting moeten worden betaald. Als tijdens het leven het vermogen geleidelijk via schenkingen was overgeheveld, zou de gezamenlijke schenk- en erfbelasting veel minder zijn geweest. Schenkingsprogramma’s zijn gericht op het aftoppen van het vermogen en het vermijden van de schijven met het hoogste tarief. Daar komt nog bij dat er voor schenkingen een bepaalde vrijstelling geldt. Voorzover hiervan gebruik kan worden gemaakt, is er sprake van overgang zonder heffing. Zeker de faciliteit van de ‘jubelschenking’ mag niet uit het oog verloren worden. Maar wil men het vermogen al tijdens leven missen?
Civielrechtelijke constructies maken het onder omstandigheden mogelijk om ‘de (fiscale) kool en de (civielrechtelijke) geit te sparen’. Wel fiscaal voordeel, zonder dat men het geschonken vermogen (blijvend of geheel) moet missen. Denk aan de schenking op papier of de herroepelijke schenking.
Wat betreft het maken van testamenten geldt, vanuit een oogpunt van estate planning, dat deze flexibel moeten zijn, zonder de zekerheid dat het vermogen daar terecht komt waar men wil dat het terecht komt prijs te moeten geven. Flexibiliteit is vereist omdat we niet weten hoe de fiscale vlag er ‘overmorgen’ bij hangt en het soms ’te laat’ is het testament nog te wijzigen. ScholsBurgerhartSchols laat zich dan ook leiden door het adagium: ‘flexibiliteit en zekerheid‘.
Uitdaging
De uitdaging voor estate planners is om het onderwerp bespreekbaar te maken. De uitdaging voor cliënt is het om het eigen dossier ter hand te nemen en de civielrechtelijke – en wellicht ook de fiscale – winst te grijpen. De neiging bestaat, zo is onze ervaring, om de onderhavige vraagstukken op de lange baan te schuiven waardoor de kans groot is dat men overlijdt voordat de zaken goed zijn geregeld. ‘Zelfs’ uw estate planner weet niet wanneer het laatste uur zal slaan.